Doğu Anadolu Gözlemevi Teleskobu DAG Nedir 1?

Erzurum ilimizde olup, 3.170 rakıma inşa edilen 4 metre çapında optik ve kızılötesi bir teleskoptur.

Yapımına 2012 yılında başlanan, Doğu Anadolu Gözlemevi Teleskobu ‘nun teleskop aynası iki ay içerisinde kurulumu tamamlanıp ilk ışığın alınması hedefleniyor.

Doğu Anadolu Gözlemevi Teleskobu DAG Nedir?

Doğu Anadolu Gözlemevi Teleskobu diğer ülkelerin teleskoplarına oranla küçük de olsa, son teknolojiyi sağlayabiliyor. Türk bilim insanları, bu yıl bitmesi beklenen 4 metrelik optik ve kızılötesi bir teleskobun olduğu Doğu Anadolu Gözlemevi’nin (DAG) tamamlanmasını sabırsızlıkla bekliyor.

Doğu Anadolu Gözlemevi Teleskobu ‘nda birincil aynanın ise parlatılması ve zımparalanması neredeyse tamamlandı.

34 milyon dolarlık teleskobun fiyatına rağmen DAG, Asya’nın en büyük optik teleskoplarından birine ve Türkiye’nin en büyük bilim projesine sahip olacak.

Doğu Anadolu Gözlemevi Teleskobu DAG Nedir?

DAG Türkiye’yi Astronomi Merkezi Haline Getirecek

Geliştiriciler, DAG ’ın Türkiye’yi bölgesel bir astronomi merkezi haline getireceğine ve astronomi topluluğunu büyüteceğine inanıyor.

Ankara Üniversitesi’nden ötegezegen bilimcisi Özgür Baştürk “DAG’taki aygıtları kullanmayı hayal ediyoruz. 4 metrelik teleskopla alanımızda çok daha iyi rekabet yapabiliriz.” diyor.

Doğu Anadolu Gözlemevi Teleskobu, bulutsuz geçen geceleri ve düşük olan nem oranı sayesinde ışık kirliliğinden uzak olacak.

En önemlisi DAG, yılda ortalama 288 bulutsuz geceden faydalanabilecek.

Türk hükümeti tarafından finanse edilen tasarım ve inşa, bölgedeki 40 üniversiteden bilim insanları ile beraber Avrupalı akademik ve endüstriyel ortakları da kapsamaktadır.

Doğu Anadolu Gözlemevi Teleskobu DAG Nedir?

Teleskop ile ilgili, Batı İsviçre Uygulamalı Bilimler ve Sanatlar Üniversitesi’nden projenin baş optik mühendisi Laurent Jolissaint, “Elbette 40 metrelik bir teleskop değil ancak her şeyi içine koyduk. Optik sistem temelde en yeni sistemlerle aynı.” diyor.

Doğu Anadolu Gözlemevi Teleskobu DAG Nedir 1?

DAG Teleskobu, Atatürk Üniversitesi’ndeki Astrofizik Araştırma ve Uygulama merkezi tarafından yürütülecek.

 

Türk bilim insanlarının dünyanın en büyük teleskoplarına erişimi çok az. Örneğin, Şili’deki Avrupa Güney Gözlemevi (ESO), tesisin ödemesine yardımcı olan ve yıllık bütçesine katkıda bulunan 16 milletin yürüttüğü projelere öncelik veriyor.

İstanbul Üniversitesi’nden gökbilimci Sinan Ali, “Prensip olarak herhangi biri bu teleskopları kullanmak için başvurabilir ama rekabet çok yüksek bu yüzden araştırma kalitesi yüksek olmalıdır.

Rekabet edilmek için bir şekilde o seviyeye ulaşmak zorundasınız.” diyor. 2010’da, Türk gökbilimciler, ESO üyeliğine başvurmak için devletle görüşme yapmaya başladı ancak birkaç yıl sonra Türkiye’deki ekonomik kriz yüzünden pes ettiler. Gelişmekte olan Brezilya’da, geçen yıllarda üyelik teklifini düşürdü çünkü önümüzdeki on yıl boyunca 270 milyon Euro’yu ödeyemezdi.

Doğu Anadolu Gözlemevi Teleskobu DAG Nedir 1?

Gözlem yapamayan Türk gökbilimciler, diğer gökbilimcilerin yayınlamaları yıllar alabilecek büyük teleskoplar tarafından elde edilen arşiv verilerine başvuruyor. Bazı Türk gökbilimciler ESO üyesi ekiplerle işbirliği yapıyor ancak buna rağmen seyahat fonlarına erişmek zaman zaman zor olabiliyor.
Baştürk, bu nedenlerden dolayı yeni teleskobun büyük bir nimet olacağını dile getiriyor. Örnek olarak kendisinin ötegezegen çalışmaları gösterilebilir.

Doğu Anadolu Gözlemevi Teleskobu DAG Nedir?

Doğu Anadolu Gözlemevi Teleskobu DAG Nedir 1?

DAG Teleskobu Ne Yapacak?

 

Doğu Anadolu Gözlemevi Teleskobu, ötegezegenleri keşfederken izlenen en yaygın metodlardan biri olan, yörüngesinde dolanan bir gezegeni saptayabilmek. Ayrıca bu gezegenin çekim kuvvetinin yıldızı etrafında yarattığı titreşimi izleme imkanını Türk gökbilimcilere sunacak.

Buna ek olarak, diğer belli başlı teleskoplar gibi, Doğu Anadolu Gözlemevi Teleskobu da, bir yıldızı maskeleyerek yörüngesindeki kendisine göre daha sönük olan gezegenleri direkt olarak gözlemleyebilmeyi sağlayan koronograf adlı aygıta sahip olacak.

Doğu Anadolu Gözlemevi Teleskobu DAG Nedir?

Üstelik yeni teknoloji sayesinde, aynı anda birden fazla yıldızı maskelemek de mümkün olacak; böylece DAG ’da bulunacak olan koronograf, Güneş sistemimizdekinin aksine birden fazla yıldız bulunan gezegenleri de gözlemleyebilmeye olanak tanıyacak.

Doğu Anadolu Gözlemevi Teleskobu DAG Nedir 1?

DAG teleskobunun oldukça geniş bir açıklığa sahip olan diyaframı sayesinde, kırmızıya kayan galaksiler gibi soluk gök cisimlerinin ışığı da çok uzak mesafelerden yakalanabilecek ki bu da gökbilimcilerin, evrenimizin geçmişi ile ilgili daha fazla inceleme yapabilmesi anlamına geliyor.

Doğu Anadolu Gözlemevi Teleskobu DAG Nedir?

Galaksilerin merkezlerindeki karadeliklerden, daha küçük karadeliklere ya da yakın bir yıldızın kütlesini emen bir nötron yıldızına birçok cisim x-ray ışını yaratabiliyor. Bunun gerçekte neye benzediklerini bilebilmemiz için onları optik ve kızılötesi olarak gözlemlememiz gerekiyor.

Doğu Anadolu Gözlemevi Teleskobu DAG Nedir 1?

Doğu Anadolu Gözlemevi Teleskobu ‘nun Türkiye’ye etkisi

 

İroniktir ki DAG yetkilileri, ESO’nun mega teleskoplarına ulaşım imkanları bulunduğu halde Avrupa’nın çeşitli ülkelerinden birçok gökbilimcinin, Kuzey Yarım Küre’de yalnızca birkaç örneği bulunan yükseklikteki konumuyla ve ekonomik gözlem ücretleri nedeniyle Türkiye’nin yeni teleskobuna ilgi gösterdiklerini belirtiyor.

Doğu Anadolu Gözlemevi Teleskobu DAG Nedir?

Projenin yöneticisi, Atatürk Üniversitesi’nden Cahit Yeşilyaprak, DAG ’ı uluslararası bir rasathane olarak gördüklerini ifade ediyor. Yeşilyaprak, yeterince iyi çalışmalarla karşılaştıkları sürece çalışmanın hangi ülkeye ait olduğu ile ilgili bir gözetimlerinin olmadığını söylüyor.

Doğu Anadolu Gözlemevi Teleskobu DAG Nedir 1? Fakat tabii ki, bu gözlemevinin en büyük etkisi Türkiye’ye olacak. Yalnızca teleskobu tasarlamak bile ülkede birçok diğer alanda bilimsel ilerlemeye neden oldu. Örnek vermek gerekirse, görüntülerin daha keskin olmasına olanak tanıyacak farklı değişken optik sistemlerinin ve dünyanın dönüşüne karşın teleskobun aynı noktaya odaklı kalmasını sağlayacak derotatör adlı aygıtın yapımında onlarca optik, mekanik ve bilgisayar mühendisi görev aldı.

Doğu Anadolu Gözlemevi Teleskobu DAG Nedir?

Yeşilyaprak; bunların gelişmekte olan bir ülke için önemli meseleler olduğunu dile getiriyor.

DAG Teleskobu Türk astronomisine canlılık kazandıracak ve teleskop kullanımımızda olduğunda, alandaki bilirkişi sayısında patlama yaşanacak.

Doğu Anadolu Gözlemevi Teleskobu DAG Nedir 1?